Op Heuvelrughike met… Marc Hofstra
Vandaag ga ik op Heuvelrughike met Marc Hofstra, voorzitter van het Geopark Heuvelrug Gooi en Vecht. Marc heeft een deel van de tweede etappe uitgekozen bij hem in de buurt. Hij denkt het gebied goed te kennen, toch weet ik hem te verrassen. We starten bij ’t Hoogt, een van de toppen die je op deze etappe van de Heuvelrughike passeert. Verrassend genoeg kent Marc wél het restaurant met die naam, maar het topje dat erachter in de bossen verscholen ligt, daar is hij nog nooit geweest. We bewaren dat hoogtepunt voor het einde van onze wandeling.
In mijn research voor de Heuvelrughike kwam ik op de website van het Geopark een schat aan informatie tegen. Ik zocht contact via de mail en in ons eerste kennismakingsgesprek ontdekten Marc en ik dat we dezelfde integrale blik op het landschap hebben. Sindsdien trekken we regelmatig samen op om te vertellen over dit unieke landschappelijke gebied. Vandaag gaan we voor het eerst samen op stap. We lopen een stukje van de tweede etappe rond de Lange Duinen bij Soest.
Maar eerst moeten we een stukje ‘terug’ via een andere route. We steken daarom de Van Weerden Poelmanweg (N413) over en nemen een trapje omhoog de bossen in. De Stompert is een voormalig militair oefenterrein en dat is nog goed zichtbaar. We komen heel wat prikkeldraad en paaltjes tegen. Ook trotseren we een mountainbikeroute en lopen een stuk langs een hek. Het geeft onze wandeling al meteen een avontuurlijk karakter. Maar, nadat we een tweede entree gepasseerd zijn, opent zich een prachtig afwisselend heidelandschap. Voor ons beiden onbekend terrein.
De unieke geologische, ecologische, culturele en historische waarden van de Heuvelrug en omgeving verdienen bescherming en waardering. Daarom hebben burgers in de regio de krachten gebundeld en wordt met vele partners gewerkt aan het verkrijgen van de Unesco kwalificatie Geopark voor dit gebied. Het beoogde Geopark Heuvelrug Gooi en Vecht omvat naast de bijzondere stuwwal met bossen, heide en zand ook de omgeving rondom de Heuvelrug, zoals de Vechtstreek, de Kromme Rijnstreek en het Eemland. Qua waterhuishouding is dit gebied als één systeem te zien. Juist de grote variatie in landschappen, van hoog en droog naar nat en dras, maken dit gebied bijzonder en aantrekkelijk om te ontdekken. Zo loop je in de sporen die mensen eeuwen geleden hebben achtergelaten in het landschap op de Heuvelrug. Geoparken bestaan sinds 2000. De Eifel in Duitsland, de Haute Provence in Frankrijk, Lesbos in Griekenland en Maestrazgo in Spanje behoorden tot de eersten. Inmiddels zijn er wereldwijd 195 parken in 48 landen.
Bron: Wandelgids Heuvelrughike
Marc begint te vertellen over zijn rol bij het Geopark. “Via via hoorde ik dat men op zoek was naar iemand die tijd had om de ontwikkeling van het Geopark verder te brengen. Ik had wel tijd,” zegt Marc, “maar mijn criterium om die in te vullen was dat het nuttig én leuk moest zijn. Het Geopark tikte meteen alle boxen,” vertelt hij enthousiast. “Want van huis uit ben ik planoloog en ik voel me nauw betrokken bij de natuur en ons cultureel erfgoed. In het Geopark komt dat allemaal samen.”
“En ik had enorm geluk,” vervolgt Marc, “er was al heel veel voorwerk gedaan. Geograaf Henk Visscher, de broer van een goede kennis van mij, had al van 70 deelgebieden een dossier gemaakt, compleet met landschappelijke beschrijvingen en recreatieve routes. Er lag dus een schat aan informatie waarmee we aan de slag zijn gegaan.” Marc studeerde in Delft en is opgeleid planoloog. Hij verhuisde bijna ruim 30 jaar geleden naar de Heuvelrug vanwege de mooie natuur. “In mijn werk voor het Geopark doe ik voor het eerst in mijn leven iets met mijn studie,” grapt Marc er meteen achteraan.
Dan stopt hij abrupt en draait zich om. “Zie je de helling hier?” Het hoogteverschil valt pas op als je er echt naar gaat kijken. “Het zijn soms kleine details die ons de geschiedenis van het landschap laten zien”, doceert Marc. “De Heuvelrug is een bijzonder landschap waar de interactie tussen natuur en cultuur, én de rol van de mens daarin, goed zichtbaar is. Het is als het ware één systeem. Daarom is het waardevol om dit landschap te behouden.”
Het clubje van betrokken enthousiastelingen van het Geopark in oprichting groeit en weet al snel tal van deskundigen én de politiek aan zich te binden. “Voor het aanvragen van de Unesco kwalificatie Geopark moet er heel wat huiswerk gedaan worden. Daarbij bleek dat ook in het Noord-Hollandse Gooi een soortgelijk initiatief was,” vertelt Marc. “Omdat de kracht van dit Geopark juist het héle systeem is, hebben beide initiatieven de krachten gebundeld. En zo kwam er in 2020 één Stichting Geopark Heuvelrug Gooi en Vecht, met één bestuur waarin de provincies Noord-Holland en Utrecht vertegenwoordigd zijn.”
We slaan voor het hek van De Vlasakkers linksaf. Het paadje kronkelt tussen een aantal grafheuvels door. Ze zijn in het bos duidelijk herkenbaar; het felgroene gras schijnt door de bomen heen. Er liggen er hier een stuk of acht.
Grafheuvels
In de prehistorische grafheuvels werden de lichamen in foetushouding in oost-westelijke richting begraven. Vrouwen met hun hoofd naar het oosten en mannen met hun hoofd naar het westen. Later ging men cremeren en werden de urnen begraven bovenop de oude graven. De grafheuvels werden daardoor hoger. In de buurt van de grafheuvels zijn er waarschijnlijk ooit nederzettingen geweest. De locaties van de grafheuvels liggen vaak langs oude routes, als zichtbare markering in het landschap. Op enkele plekken zijn ze goed zichtbaar gemaakt met andere begroeiing. Soms liggen ze midden in het bos verscholen.
Bron: Wandelgids Heuvelrughike
Al wandelende vertelt Marc verder. “Uniek is ook de grootte van dit Geopark. Unesco eist voor het toekennen van de kwalificatie ‘Geopark’ dat we het integraal benaderen. Juist de wisselwerking tussen de droge stuwwal en de laaggelegen nattere delen en de interactie met de mens maken dit gebied bijzonder en het behouden waard. Naast de twee provincies omvat het Geopark daardoor 23 gemeenten in regio’s op of om de stuwwal van de Heuvelrug, waaronder de Vecht, Kromme Rijn en Eemvallei. Er is dan ook heel wat werk aan de winkel om al die partijen te verbinden aan dit initiatief. Maar gelukkig steunen inmiddels al meer dan 10 gemeentes het Geopark.”
Marc en Marianne bij de Lange Duinen
Nadat we De Stompert hebben verlaten lopen we een stukje langs de provinciale weg en steken het spoor over richting de Lange Duinen. Daar ontvouwt zich een uitgestrekt stuifzandgebied met een indrukwekkend vergezicht. We worden er allebei even stil van en raken dan in gesprek over hoe uniek dit gebied is. Niet voor niets is het een aardkundig monument.
Natuurlijke dynamiek
Het zand van de Lange Duinen stuift nog steeds. Dat maakt het tot een uniek en zeer dynamisch natuurgebied waarin de sporen van de tijd nog goed zichtbaar zijn. De nattere delen, met ondoordringbare lagen eronder, hielden het zand beter vast. Ze raakten daardoor eerder begroeid. Het omringende zand, waar de wind nog vrij spel had, werd weggeblazen en kwam uiteindelijk lager te liggen. Zo ontstonden er dalen tussen de door begroeiing verstevigde natuurlijke hoogten. Deze ‘forten’ waren oorspronkelijk dus de lager gelegen plek in het dekzandlandschap. De Duitse bunkers op enkele forten dateren uit WO II en dienden ter bescherming van het vliegveld van Soesterberg.
Bron: Wandelgids Heuvelrughike
Bij de eenzame eik pakken we de 2e etappe van de Heuvelrughike op. We lopen over een deel waar het zand al meer is vastgelegd en het biestarwegras zichtbare lijnen in het zand trekt. Uiteindelijk zal zo het zand worden vastgelegd en zal het gebied weer langzaam dichtgroeien. Midden op het veld staan vijf solitaire eiken als een natuurlijk kasteel. Wij strijken neer op een polletje gras voor een versnapering en om te genieten van het uitzicht.
Pauze op een polletje gras
Kiekeboe!
We struinen verder, dwars door de aanplant van jonge dennen en passeren een oude wachtpost. “Ik had me al afgevraagd waar die foto op de laatste pagina van de gids gemaakt was,” zegt Marc. En dus kunnen we het niet nalaten hem daar ook te portretteren. We steken de ‘koninklijke weg’ en even later de spoorlijn Amersfoort – Utrecht over. Voor Marc is dit minder bekende terrein ook een ontdekkingstocht, vol leuke kleine paadjes door een afwisselend stuk bos. Eigenlijk is het een smalle strook tussen twee hekken, maar daar heb je als wandelaar nauwelijks erg in. Aan het einde lopen we een flink stuk lang het hek van Park Vliegbasis Soesterberg en vragen ons af waarom er nog steeds een hek omheen staat?
Dan staan we voor een keuzemoment. Rechtsaf de vliegbasis op of linksaf naar De Paltz? We gaan linksaf en een statige klinkerweg brengt ons naar landhuis De Paltz. Marc vertelt over de leuke kleinschalige optredens die hij er heeft bijgewoond. We volgen de route langs de statige villa en lopen tot aan de zandafgraving. We nemen even plaats op het bankje met een weids uitzicht over de diepte. “Wel jammer dat het alweer zo dichtgroeit,” zegt Marc. “Het was juist zo’n mooi weids beeld hier.” Maar ook het gevarieerde bos van De Palz met immens hoge Douglas sparren, hulst en oude eikenbomen is de moeite waard.
De Paltz
Op de hoge zandgronden van de Soesterberg werd in 1867 buitenplaats De Paltz gebouwd met een witgepleisterd huis in de Frans-eclectische stijl, een tuinmanswoning, stal en koetshuis. In 1922 koopt houthandelaar Van der Kroll het landgoed. Hij laat grote delen van het park kappen en vervangen door productiebos. Als dat onvoldoende oplevert, haalt hij zijn inkomsten uit zandverkoop. Hiervoor wordt een groot deel aan de zuidzijde afgegraven. Het ‘scherpe zand’ (bouwzand) werd hier in de voorlaatste ijstijd naar toe geschoven en bestaat vooral uit sedimenten van rivieren en zee. Op de plek van het huidige landhuis stonden vroeger twee woningen van dagloners uit De Paltz in Duitsland. Theatermaker Herman van Veen heeft er nu zijn Arts Center gevestigd.
Bron: Wandelgids Heuvelrughike
Aan de andere kant verlaten we via de statige laan De Palz weer en slaan rechtsaf, op naar het Hoogt! Intussen vertelt Marc verder hoe het Geopark Heuvelrug Gooi en Vecht aan de weg timmert. “Het netwerk en draagvlak groeit gestaag en steeds meer partners sluiten zich aan,” zegt Marc opgetogen. “Naast alle gemeentes, terrein beherende organisaties, natuurorganisaties en landgoedeigenaren hebben bijvoorbeeld ook Universiteit Utrecht en het KNMI zich aangesloten. We zijn daarmee goed op weg om ook formeel steun van de provincies te ontvangen.”
Na een klein stukje onvermijdelijk asfalt, klimmen we door het bos omhoog naar het topje van het Soester Hoogt. Marc vertelt hoe het Geopark en IVN bijvoorbeeld samenwerken op het gebied van excursies. “IVN gidsen hebben heel veel lokale kennis en kunnen daar geweldig over vertellen. Experts van het Geopark voegen daar de deskundigheid over het integrale systeem aan toe. Zo krijg je als bezoeker een compleet beeld. Dat sluit goed aan bij ons doel om bewustwording te creëren over dit unieke van landschap. En hoe waardevol het is om daar zorgvuldig mee om te gaan. Het beleefbaar maken is namelijk ook een belangrijke rol van het Geopark. En met de informatiekaarten en al onze activiteiten zijn we daarmee al goed op weg.”
Bij de grote oude oriëntatietafel
Vlak nadat we onze weg vervolgen staan we al naast restaurant ’t Hoogt. Ooit was het Hoogt de trekpleister, die rol wordt nu door de horeca vervuld. Maar met het Geopark Heuvelrug Gooi en Vecht en de Heuvelrughike worden ook de minder zichtbare verhalen beleefbaar gemaakt.
